โยสุ คาว, ควาเทเส กเต อโต โยนํ ฏา, เฏ จ โหนฺติ, อุสภา รุกฺขา คาวิโย ควา จ [ชา. 1.1.77]ฯ พลควา ทมฺมควา วา คงฺคาย ปารํ อคมิํสุฯ อถาปเร ปตาเรสิ พลคาเว ทมฺมคาเว [ม. นิ. 1.352 (โถกํ วิสทิสํ)] ติ ปาฬิปทานิฯ

เอตฺถ จ คาโว โน ปรมา มิตฺตา, ยาสุ ชายนฺติ โอสธา [สุ. นิ. 298] ติ จ, ควา ขีรํ, ขีรมฺหา ทธิ, ทธิมฺหา นวนีตํ, นวนีตมฺหา สปฺปิ, สปฺปิมฺหา สปฺปิมณฺโฑติ จ อิตฺถิยํ วตฺตนฺติฯ คาวิโย ควาติ จ พลควา ทมฺมควา พลคเว ทมฺมคเวติ [ม. นิ. 1.351] จ คาวุํ วา เต ทมฺมิ คาวิํ วา เต ทมฺมีติ จ ควํว สิงฺคิโน สิงฺคนฺติ [ชา. 1.12.39] จ ปุเม ภวนฺติฯ อติตฺเถเนว คาโว ปตาเรสิ, อถ โข ตา คาโว มชฺเฌ คงฺคาย อนยพฺยสนํ อาปชฺชิํสู [ม. นิ. 1.350] ติ จ อนฺนทา พลทา เจตา, วณฺณทา สุขทา จ ตา, เอตมตฺถวสํ ญตฺวา, นาสฺสุ คาโว หนิํสุ เตติ [สุ. นิ. 298] จ ภทฺทวเสน อิตฺถิยํ อตฺถวเสน มิสฺสเก วตฺตนฺติฯ คุนฺนํ เจ ตรมานานํ, ควํ เจ ตรมานานํ, อุชุํ คจฺฉติ ปุงฺคโว, สพฺพา ตา อุชุํ คจฺฉนฺตีติ [ชา. 1.4.135; 2.18.104] จ มิสฺสเก เอวฯ พลคว, ทมฺมควสทฺทา ชรคฺคว, ปุงฺคว, สคว, ปรคว, ทารควสทฺทา วิย อการนฺตา สมาสสทฺทาติปิ ยุชฺชติฯ

มิสฺสกฏฺฐาเนสุ ปน อิตฺถิพหุลตฺตา ตา คาโว เอตา คาโวติอาทินา อิตฺถิลิงฺคเมว ทิสฺสติฯ

อิติ โอการนฺตราสิฯ

อิตฺถิลิงฺคราสิ นิฏฺฐิโตฯ

ปุลฺลิงฺคราสิ

อการนฺต ปุลฺลิงฺคปุริสาทิราสิ

อถ ปุลฺลิงฺคานิ ทีปิยนฺเตฯ

สตฺตวิธํ ปุลฺลิงฺคํ – อทนฺตํ, อาทนฺตํ, อิทนฺตํ, อีทนฺตํ, อุทนฺตํ, อูทนฺตํ, โอทนฺตํฯ

[107] สิสฺโส [ก. 104; รู. 66; นี. 272]ฯ

อโต สิสฺส โอ โหติ ปุเมฯ

ปุริโส ติฏฺฐติฯ

[108] อโต โยนํ ฏาเฏ [ก. 107; รู. 69; นี. 275, 277]ฯ

อโต ปฐมาโยนํ ทุติยาโยนญฺจ กเมน ฏา, เฏ โหนฺติ ปุํ, นปุํสเกสุฯ ฏานุพนฺโธ สพฺพาเทสตฺโถฯ

ปุริสา ติฏฺฐนฺติฯ

‘คสีน’นฺติ สิโลโป, โภ ปุริส, ‘อยุนํ วา ทีโฆ’ติ ทีโฆ, โภ ปุริสา, โภนฺโต ปุริสา, ปุริสํ, ปุริเสฯ

[109] อเตน [ก. 103; รู. 79; นี. 271]ฯ

อโต นาวจนสฺส เอนาเทโส โหติ ปุํ, นปุํสเกสุฯ

ปุริเสนฯ

[110] สุหิสฺวสฺเส [ก. 101; รู. 80; นี. 68]ฯ

สุ, หิสุ ปเรสุ อสฺส เอ โหติ ปุํ, นปุํสเกสุฯ

ปุริเสหิ, ปุริเสภิฯ